Jak (nie) wspierać osoby w kryzysie psychicznym

Jak wspierać i przede wszystkim jak NIE wspierać osoby w kryzysie psychicznym?

Przede wszystkim, pamiętaj: Nie jesteś specjalistą, nie jesteś psychologiem czy terapeutą. A co za tym idzie, twoje wsparcie nie zastąpi pomocy specjalistycznej, nie zastąpi ani terapii, ani leków. Oznacza to też, że nie masz odpowiednich narzędzi: nie oceniaj, nie krytykuj, nie terapeutyzuj, bo możesz tylko zaszkodzić. Nie radź podejmowania ważnych decyzji.

Dbaj o siebie: Pamiętaj: to, co usłyszysz, może być obciążające. Nie ma nic złego w stawianiu granic, przecież też możesz czuć się źle. Bądź dla siebie dobrx i wyrozumiałx. Wspierając, nie zapominaj o dbaniu o siebie – wiemy, to trudne, ale musisz pamiętać, że nie jesteś bogiem i nie masz wpływu na wszystko. Jeśli stan bliskiej osoby się pogarsza, nie obwiniaj się za to, tylko nadal nalegaj, żeby zgłosiła się po pomoc. Nie wahaj się też prosić o pomoc dla siebie! Masz do tego prawo, jesteś „tylko” człowiekiem.

Nie baw się w lekarza: Nie powołuj się na wiedzę zasłyszaną, przeczytaną w internecie. To, że Twojej cioci, babci lub kuzynce pomogły napary z mięty, nie oznacza, że to działa. Aktywność fizyczna i dieta? Tak, mają duży wpływ na nasze zdrowie psychiczne, w końcu człowiek to machina psychofizyczna, ale uwierz nam ostatnią rzeczą, którą osoba w kryzysie chce usłyszeć, to pytania o to, ile spaceruje i czy nie je za dużo mięsa. Dodatkowo: tak, dieta i wysiłek fizyczny mają wpływ na „chemię mózgu”, ale nie zastąpią leków. Zwróć uwagę, że jakimś cudem dietetycy i sportowcy też chorują i też przeżywają kryzysy.

Nie porównuj: ani do siebie, ani do innych, szczególnie, jeśli nigdy nie mierzyłxś się z chorobą psychiczną, daruj sobie teksty typu:

– „Inni mają gorzej!”,

– „Mnie też łapie deprecha, szczególnie zimą”,

– „Mój znajomy nawet jak stracił całą rodzinę w wypadku psychicznym, to się

tak nie użalał, nie miał depresji”,

– „Łap życie za rogi! Każdy ma jakieś kryzysy”,

– „Jesteś zdrowy, przystojny, od czego ta depresja? Pomyśl o takich ofiarach wojen, doceń życie”.

Najbogatsi, najlepsi, najpiękniejsi też chorują, też popełniają samobójstwa. Kryzys może dopaść każdego, to samo choroba. Chester Bennington miał kochającą rodzinę, ludzie go uwielbiali, był świetnym muzykiem, a jednak odebrał sobie życie. Status materialny czy społeczny nie są magiczną tarczą, które chronią przed chorobą.

Nie uszczęśliwiaj, nie rozweselaj na siłę. Osoba w kryzysie to nie płaczące niemowlę, któremu wystarczą głupie miny. Nie zmuszaj do wyjść. Impreza nie wyleczy z depresji. Tak, osoba w kryzysie może się cieszyć, śmiać, ale nie oznacza to, że czuje się dobrze. Oczywiście warto zaproponować wspólne wyjście czy spędzenie czasu, ale proponując, podkreślaj, że osoba ma przestrzeń, żeby odmówić: „Możemy wyjść do kina, jeśli chcesz. Oczywiście, rób to, co czujesz, że jest dla Ciebie najlepsze, masz prawo nie mieć siły”.

Gdy się spotykacie, pozwólcie sobie na wspólne milczenie, nieproduktywne oglądanie „głupot” w internecie, jeśli potrzebujecie. Czasem osoba w kryzysie po prostu potrzebuje być z kimś, a nie robić konkretne rzeczy.

Wyjdź poza swoje „JA”:

Czasem lepiej po prostu wysłuchać, towarzyszyć, niekoniecznie mówić. Pamiętaj, to nie chodzi o Ciebie, unikaj tekstów typu:

– „Pomyślałaś o mnie? Myślisz, że mnie nie jest ciężko?”,

– „Chcesz się zabić? To egoistyczne pomyśl o mnie, o rodzinie!”. Tu warto zauważyć, że osoby w kryzysie samobójczym często czują się ciężarem, więc takie komunikaty nie zmienią tego, a raczej mogą skłonić osobę do zamknięcia się w sobie. Osoba w kryzysie samobójczym zdaje sobie sprawę, że jej działanie będzie miało konsekwencje, ale ogrom bólu jest tak duży, że osoba wybiera coś, co jest z jej perspektywy „mniejszym złem”.

– Zwroty typu „Ja uważam”, „Ja twierdzę”, „Z mojej perspektywy” też nie pomagają.

Zaakceptuj, że nie wiesz wszystkiego ani nie rozumiesz. I nie musisz. Przyjęcie do wiadomości faktu, że osoba mierzy się z czymś dla Ciebie niepojętym to pierwsza zasada sojusznictwa. Osoba sojusznicza wspiera, nie rozwiązuje problemu. Oddaje przestrzeń, a nie ją zagarnia. Nie ma nic złego w niezrozumieniu zjawiska, z którym nigdy się nie zmierzyłxś – to nie jest Twój obowiązek. Staraj się poszerzać swoją wiedzę, czytaj, dowiaduj się, ale nie wychodź z założenia, że wiesz już wszystko.

Jeśli chcesz pokazać osobie, że Ci na niej zależy, powiedz to raczej w ten sposób:

– „Jesteś dla mnie ważnx”, „zależy mi na Tobie”, „Twoje problemy są dla mnie istotne”,

– „Nie jesteś sam, jestem przy Tobie”.

Nie zrażaj się tym, że osoba może odrzucać pomoc. Nie odbieraj smutku, żalu jako niechęci skierowaną w Twoją stronę. Może być tak, że chorującx/będącx w kryzysie chce Cię chronić, bo uważa, że jest dla Ciebie ciężarem albo może już nie ma nadziei. Staraj się zaproponować skorzystanie z pomocy specjalisty. Zaakceptuj jednak to, że czasem osoba potrzebuje po prostu pomilczeć, być przez chwilę sama.

Nie zmuszaj osoby do podejmowania trudnych decyzji, nie zmuszaj do rzucania nałogów.

Nie wyręczaj osób w kryzysie w jej obowiązkach, możesz pomagać; czasem ta pomoc jest kluczowa, nawet w podstawowych czynnościach, ale nie należy pozbawiać osoby chorującej możliwości wypełniania jej obowiązków, jeśli jest w stanie je wykonywać.

Nie odcinaj osoby od możliwości podejmowania decyzji, udzielania się w ważnych dla niej spraw, kwestiach rodzinnych. Nie izoluj od problemów ani od bliskich. Nie traktuj osoby w depresji jak innego człowieka. Nie unikaj żartów, rozmów o codzienności.

Słuchaj aktywnie, zadawaj pytania, jeśli jest taka potrzeba.

Nie bój się zadawać pytań o stan osoby. Jeśli czujesz, że osoba znalazła się „pod ścianą” i może chcieć popełnić samobójstwo, nie bój się o to zapytać. Przede wszystkim NIE BAGATELIZUJ!

Nie powtarzaj stereotypów nt. leczenia. Leki nie zmieniają osobowości, nie są narkotykami. Osoba korzystająca z pomocy nie jest słaba, gorsza, niesamodzielna. Nie zniechęcaj do korzystania z pomocy specjalistów, wręcz nakłaniaj do tego.

Nie proponuj alkoholu ani używek. To samo zresztą dotyczy osób, które już podjęły leczenie. Alkohol może być szczególnie niebezpieczny w połączeniu z lekami – mogą one osłabić ich działanie, wywołać nieoczekiwaną reakcję organizmu, takie połączenie może być nawet zabójcze.

Unikaj tekstów tego typu:

– „Uśmiechnij się!”, „Myśl pozytywnie”,

– „Nie przejmuj się!”, „Życie jest piękne!”, „Wszystko będzie dobrze”,

– „No nie może być tak źle, serio nie widzisz żadnych plusów”, „Nie wmawiaj

sobie”, „Wyolbrzymiasz”,

– „Zawsze mogło być gorzej!”, „Samo przejdzie”,

– „Napij się i od razu będzie lepiej”, „Wyjdź do ludzi”,

– „Chcesz brać leki? Serio, nie za wcześnie?”,

– „Ogarnij się”, „Weź się w garść”, „Uspokój się już”.

Dlaczego te teksty są takie szkodliwe? Bo wysyłają komunikat: Ten problem nie jest taki wielki: efekt→ wmówiłxm sobie, że taki jest→ wina jest we mnie→ Ja jestem winnx, ja jestem problemem.

Osoba w kryzysie nie chce czuć się źle, nie chce mieć tych problemów, nie chce mieć myśli samobójczych, nie chce być problemem.

Zamiast tego powiedz lepiej:

– „Wiem, że jest Ci ciężko, nie mogę powiedzieć, że wiem, co czujesz, ale i tak chcę Cię wspierać”, „Przykro mi, że musisz przez to przechodzić”,

– „Jeśli potrzebujesz możemy rozmawiać, ale jeśli chcesz, możemy też pomilczeć razem”,

– „Czy jest coś, co mogę dla Ciebie zrobić?”,

– „Nie jesteś samx”, „Jestem przy Tobie”,

– „Jesteś ważnx i potrzebnx”,

– „Widzę Twoje starania, jesteś dzielnx”,

– „Nie zwariowałxś”, „To nie jest Twoja wina”, „Nie, nie wmawiasz sobie”, „Nie ma powodu do wstydu”,

– „Czy potrzebujesz pomocy z …”, „Może chcesz coś razem (np.) ugotować?”,

– „Nie jesteś problemem, chce tu być z Tobą”,

– „Potrzebujesz się przytulić?”,

– „Przebrniemy przez to razem”,

– „Możesz płakać, jeśli potrzebujesz”, „Jeśli chcesz leżeć i oglądać film, to możesz, może chcesz coś do jedzenia?”,

– „Psychiatra to też lekarz, nie ma nic złego w proszeniu o pomoc”, „Chodzenie do psychologa to nie wstyd”.

Gdy widzisz osobę, której ciało pokryte jest bliznami:

– Przede wszystkim, nie wpatruj się w nie!

– Nie zawstydzaj, nie komentuj, nawet jeśli masz dobre intencje. Daruj sobie teksty typu: „Dlaczego to sobie robisz?”, „Taki ładny chłopak, a takie ręce”,

– Nie dawaj nieproszonych rad,

– Nie namawiaj do ich zakrywania/odsłaniania.

Widzisz rany, co możesz zrobić?

– Zaproponuj swoje wsparcie i udanie się do specjalisty,

Nie rób tego przy innych ludziach, nie zmuszaj do rozmowy, pokaż, że jesteś

gotowx wesprzeć.

Szczególnie polecamy: https://youtu.be/J3uC6_qwqX8 [dostęp 17.07.2022]

Źródła:

• https://kontaktwleczeniu.pl/depresja.html#:~:text=Z%20osob%C4%85%20cierpi%C4%85c%C4%85%20na%20depresj%C4%99%20nale%C5%BCy%20rozmawia%C4%8 7%20tak%20samo%2C%20jak,si%C4%99%20od%20dr%C4%99cz%C4%85cych%20go%20my%C5%9Bli [dostęp 16.07.2022],
• https://web.swps.pl/strefa-psyche/blog/relacje/18838-wez-sie-w-garsc-czyli-jak-nie-wspierac-osob-w-depresji?dt=1658061111450 [dostęp 17.07.2022],
• https://www.psychiatrzy.warszawa.pl/jak-pomoc-osobie-chorej-na-depresje-a/ [dostęp 17.07.2022],
• https://gemini.pl/poradnik/zdrowie/depresja-czego-nie-mowic-osobie-ktora-na-nia-choruje/ [dostęp 17.07.2022].