Jak wygląda terapia osób odpowiedzialnych za przemoc domową?

Podstawowa terapia sprawców przemocy domowej wyróżnia dwa nurty:

1. Pierwszy przedstawia feministyczny sposób rozumienia przemocy domowej i skierowany jest do sprawców płci męskiej w relacjach heteroseksualnych. Genezą jest założenie, że przemoc jest przejawem patriarchalnej męskiej władzy, chęci kontroli nad kobietami, popartej przez polityczno-kulturowe czynniki, które umocniły dominację historycznie. Nurt ten jest realizowany od początku lat osiemdziesiątych na całym świecie, w tym w Polsce.

Obiera się na dokładnej edukacji na podstawie założeń osoby poddawanej terapii i korekty jej przemocowych przekonań. Efektem jest wprowadzenie w życie umiejętności asertywnej odpowiedzi na konflikty.

2. Drugi odnosi się do klinicznego sposobu rozumienia problemów sprawcy prowadzących do przemocy. Nie tylko ekonomia, kultura czy pozycja społeczna decydują o stosowaniu przemocy. Głębokiej analizie poddawane jest środowisko, w jakim musi funkcjonować osoba stosująca przemoc. W tym nurcie dopuszcza się i bierze pod uwagę także przemoc, którą stosują kobiety wobec mężczyzn. Analizie poddawany jest także sposób przywiązania do osoby partnerskiej.

Zazwyczaj u osób poddających się terapii, początek procesu warunkowany jest przez przymus zewnętrzny. Dopiero w dalszych etapach, pacjent dokonuje samoanalizy, zaczyna zauważać wewnętrzną chęć zmiany.

Diagnoza uwzględnia konieczność pełnej informacji na temat wszystkich używanych przez sprawcę form przemocy: fizycznej, emocjonalnej, ekonomicznej, seksualnej, słownej, stalkingu, a także stopnia zagrożenia samobójstwem, wcześniejszych czynności związanych z atakiem. Terapeuta poznaje sposób związania osoby przemocowej z osobą partnerską. Analizuje, w jakim stopniu obiekt uczuć jest idealizowany, objęty obsesyjnymi myślami, przekonaniem, o uprzedmiotowieniu i bezpośredniej przynależności. Istotny jest także wpływ przemocy na pozostałych członków rodziny – na przykład na dzieci.

Standardy pracy z osobą stosującą przemoc domową tworzą w Polsce eksperci powoływani przez wojewódzkich koordynatorów ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

Pierwsze ewaluacje przypadają na 2014 rok, jako realizacja założeń Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata 2014–2020.

Etap I terapii:

Osoba stosująca przemoc często nie utożsamia się z wykonywanymi czynami. W trakcie opisu sytuacji osoba nie używa określeń „JA zrobiłam”, „JA nie kontroluję swoich emocji”. Za swoje zachowania obwinia osobę partnerską: „To ona zachowała się w sposób, który zmusił mnie do…”.

Etap pierwszy można uważać za zakończony, kiedy osoba poddająca się terapii zacznie adekwatnie używać kategorii JA, wskazując siebie jako podmiot działań. Wtedy zaczyna rozpoznawać i definiować własne zachowania przemocowe, koncentrować się na osobistych intencjach. Dochodzi też do tworzenia związków pomiędzy swoimi działaniami a reakcjami bliskich osób. Za postęp można uznać łączenie aktualnych zachowań z historią życia i doświadczeniami z dzieciństwa. Na tym etapie najczęściej osoba przemocowa uczy się rozpoznawać intencje swoich zachowań na głębszym poziomie i wyraża swój niepokój, co do umiejętności rozpoznania prawdziwych zagrożeń w związku.

Etap II terapii:

Po analizie problemów pierwotnej rodziny osoby przemocowej dochodzi do świadomego omówienia konsekwencji, jakie miały na jego rozwój. Od nowa uczy się poznawać emocje, wykorzystywać pozytywne schematy zachowań w relacjach z innymi ludźmi.

Nadal analizuje swoje zachowania, aby w kolejnym etapie nauczyć się sprawczych rozwiązań.

Etap III terapii:

W tym etapie osoba przemocowa uczy się zachowań pojednawczych. Trudności, jakie dotychczas budziło odróżnianie komunikatów agresywnych i bierno-agresywnych od pojednawczych są ćwiczone na podstawie analizy poszczególnych sytuacji. Ta część terapii polega na aktywnej nauce pozytywnej interpretacji intencji w relacjach z osobami bliskimi.

Etap IV terapii:

Praca nad zadośćuczynieniem. Na tym etapie osoba z doświadczeniem stosowania przemocy koncentrowała się wokół uznania krzywdy, jakiej doznała osoba partnerska oraz konsekwencji, jakie ponosili członkowie rodziny w związku z przemocą. Praca nad sobą polega na ćwiczeniu opanowania, przyjmowania odmowy w sytuacjach oczekiwań, akceptacji indywidualności każdego z członków rodziny.

Osoba, która stosowała przemoc w przeszłości, nie może negować wspomnień bliskich na temat przemocy. Wraz z terapeutą podejmuje działania związane z wdrażaniem zmian do codziennego życia.

Po zakończeniu terapii:

Zgodnie z zaleceniami terapeuta monitoruje zmiany przez dwa lata po zakończeniu terapii. Minimum co pół roku odbywa sesje, w czasie których szczegółowo omawia sytuacje domowe. Pacjent zobowiązuje się odnotować ważniejsze zdarzenia w relacjach rodzinnych. Po pierwszym i drugim roku od zakończenia terapii, we współpracy z terapeutą osoby partnerskiej (jeśli pacjent jest w relacji), można zebrać także wywiad od niej. Wtedy możliwa jest analiza procesu zmian służących bezpieczeństwu członków rodziny.

Skutki pracy nad sobą:

Jedną z najważniejszych zmian w relacjach rodzinnych jest akceptacja ze strony sprawcy niezależności osoby partnerskiej, którą przejawiała zarówno w sferze zachowań, myślenia, jak i emocji.

W trakcie procesu analizie zostaje poddana tożsamość uczestnika terapii. Dzięki niej pacjent ma możliwość odkrycia w sobie możliwości, które mogą służyć zapobieganiu przemocy. Po analizie swojej historii, osoba dostrzega mechanizmy, które wpłynęły na wytworzenie predyspozycji do stosowania przemocy. Uczy się, że bycie dobrym, wrażliwym, świadomym rozmówcą należą do kategorii pozytywnych w relacji.

Kluczowym skutkiem jest uzyskanie wiary, że zmiany są bezpieczne, możliwe do zrealizowania, mają pozytywny wpływ na jego relacje.