Style przywiązania

Bezpieczny, lękowy czy unikający. Jaki jest Twój styl przywiązania?

Budowanie silnego i stabilnego związku w oparciu o wzajemne zaufanie jest dużo trudniejsze, niż mogłoby się wydawać. Każdy z nas niesie ze sobą bagaż z dzieciństwa i dorosłości, który później wpływa na tworzone przez nas romantyczne relacje. Musimy nauczyć się leczyć, jak leczyć związki, lub umieć z nich zrezygnować, jeśli od tego jest zależne nasze zdrowie psychiczne.

Amir Levine (psychiatra i neurolog) i Rachel Heller (psycholożka), wyróżniają trzy podstawowe style przywiązania: bezpieczny, lękowy oraz unikający. Stworzona przez nich teoria więzi pokazuje, jak wejść z dobry związek lub ulepszyć ten istniejący. Style przywiązania u dorosłych ukazują ich stosunek do bliskości oraz to, w jaki sposób na nią reagują. W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że:

– Styl bezpieczny cechuje osoby, które czują się komfortowo w bliskich relacjach, są ciepłe i kochające,

– Styl lękowy można zauważyć u ludzi, którzy bardzo pragną bliskości, jednak zanadto angażują się w swoje relacje i nieustannie martwią się o to, czy partner odwzajemnia ich uczucia,

– Styl unikający jest widoczny u osób, dla których zażyłość jest równoznaczna z utratą niezależności i dlatego starają się ją minimalizować.

Ponadto każdy z tych stylów różni się pod względem postrzegania bliskości, sposobu radzenia sobie w sytuacjach konfliktowych, podejścia do seksu, umiejętności komunikowania pragnień/potrzeb i oczekiwań w stosunku do partnera.

A jak to wygląda w twoim związku? By się tego dowiedzieć, należy poznać, a następnie przeanalizować pewne podstawowe sygnały, które wysyła nasza osoba partnerska do nas i vice versa.

Styl bezpieczny

Życie z bezkonfliktowym partnerem

Osoby te są stałe w uczuciach oraz nie popadają w obsesję na punkcie swojego związku. W ich relacjach nie znajdziemy dramatycznych wydarzeń i emocji, wzlotów czy upadków.

Można się więc zastanawiać, o czym tutaj pisać, skoro życie takich osób wydaje się mocno idylliczne.

Nic bardziej mylnego, ponieważ są oni ostoją dla swoich partnerów. Działają oni jak pewnego rodzaju bufor i potrafią się odpowiednio zachować w konfliktowych sytuacjach.

Oznacza to, że życie w związku z osobą o bezpiecznym stylu przywiązania zmienia styl drugiego człowieka na bardziej bezpieczny.

Czy istnieje coś, co ich wyróżnia? Właściwie nie. Tak, jak w przypadku pozostałych stylów, tzw. bezpieczni, nie wyróżniają się jakoś szczególnie na tle innych pod względem cech osobowościowych. Pasują oni do niemal każdego spektrum osobowościowego – mogą być introwertyczni, skryci, pewni siebie itd., nie ma to większego wpływu na ich styl przywiązania. Ludzie reprezentujący ten styl charakteryzują się takimi cechami, jak:

– Świetne radzenie sobie z konfliktami (podczas kłótni nie czują potrzeby, by się intensywnie bronić, dzięki czemu zapobiegają eskalacji),

– Elastyczność i otwartość na krytykę (potrafią przemyśleć swoje zachowanie, a nawet – gdy to konieczne – zmienić poglądy czy strategię),

– Skuteczna komunikacja (w naturalny sposób przychodzi im komunikowanie swoich uczuć, ponieważ oczekują, że inne osoby będą wobec nich wyrozumiałe i życzliwe),

– Nie bawią się w gierki (pragną bliskości i szczerości, dlatego zakładają, że inni również do tego dążą. Nie czują potrzeby udawania),

– Brak zmartwień o stawianie granic (szukają bliskości i nie boją się, że mogą zostać upokorzeni, jak zdarza się to w przypadku osób lękowych; ponadto z łatwością przychodzi im bliskość fizyczna i emocjonalna),

– Szybkie wybaczanie błędów (zakładają, że osoba partnerska ma dobre intencje, dlatego wybaczenie przychodzi im z łatwością),

– Skłonność do postrzegania seksu i emocjonalnej bliskości jako jedności (nie potrzebują tworzyć dystansu, by oddzielić jedno od drugiego),

– Traktowanie bliskich z szacunkiem,

– Wiara, że mogą ulepszyć swój związek,

– Poczucie, że jest się odpowiedzialnym za samopoczucie swojego partnera.

Zdrowe relacje przede wszystkim

Osoby o tym stylu nie wchodzą w coś, co terapeuci nazywają związkowym tańcem.

Jest to sytuacja, w której jedna osoba się zbliża, a druga wycofuje, by utrzymać stały dystans w relacji. Bezpieczni oferują poczucie stale zwiększającej się bliskości i ciepła, a ponadto potrafią w sposób spójny, wrażliwy i empatyczny rozmawiać o swoich uczuciach.

Oczywiście często nie zdajemy sobie sprawy, że żyjemy z taką osobą. Tymi, którzy potrafią najlepiej to rozróżnić, są osoby, które miały partnera zarówno spoza bezpiecznego, jak i bezpiecznego stylu.

Lękowy styl przywiązania

Wrażliwsi od reszty

Osoby, u których występuje ten styl, a nie są tego świadome, ryzykują, że w romantycznej relacji będą bardzo cierpieć. System przywiązania u tych ludzi jest bardzo wrażliwy. Dlatego, gdy osoba lękowa wyczuje choćby najmniejszy znak, że relacja może być zagrożona, nie uspokoi się dopóki osoba partnerska nie da jasnego sygnału, że związek jest bezpieczny.

Chociaż osoby lękowe widzą i odczuwają więcej, nie oznacza to, że wykorzystują to na swoją korzyść. Często wyciągają zbyt pochopne wnioski i wyczuwają problem, który może nie mieć większego wpływu na relację.

Gdy dojdzie do aktywacji systemu przywiązania, do głowy wkradają im się myśli, które są określane mianem strategii aktywujących. Wtedy osobom lękowym przyświeca tylko jeden cel – odzyskać bliskość z partnerem. Pod mianem strategii aktywujących występują wszystkie myśli i uczucia, które sprawiają, że narasta potrzeba bycia z kimś blisko emocjonalnie oraz fizycznie. Dopiero, gdy zostanie uzyskane zapewnienie, że związek jest bezpieczny, następuje przywrócenie stanu równowagi.

Jakie można wyróżnić strategie aktywujące? Według A. Levine’a i R. Heller, są to myśli i uczucia, które skłaniają do szukania bliskości z drugą osobą:

– Ciągłe myślenie o partnerze, problemy z koncentracją,

– Pamiętanie jedynie dobrych cechach,

– Stawianie na pierwszym miejscu swojej połówki, czyli niedocenianie samego siebie, a przecenianie talentów drugiej osoby,

– Uczucie braku, które zostaje zaspokojone tylko wtedy, gdy kontakt z partnerem zostanie nawiązany,

– Przekonanie, że to jedyna szansa na miłość oraz myśli w rodzaju: „Mało jest osób, z którymi jestem kompatybilnx, a co jeśli już nikogo nie znajdę?” czy „Miną lata zanim kogoś poznam, już na zawsze będę samx”.

– Przekonanie, że mimo trwania w nieszczęśliwym związku, coś może się zmienić, a trwanie w nim jest lepsze od odejścia: Gdy mnie zostawi, z pewnością zmieni się w lepszego partnera, ale dla kogoś innego lub Wszystkie pary mają problemy, nie jesteśmy jacyś wyjątkowi.

Czasami wyjście z przemocowego czy nieszczęśliwego związku może zająć rok, 5 lat, czy 10 lat, jednak to, co może nas spotkać po zakończeniu toksycznej relacji potrafi wyjść na dobre.

To nie osoby lękowe ponoszą całą odpowiedzialność za brak harmonii w związku. Często okazuje się, że po poznaniu nowej oraz stabilnej osoby, lękowe jednostki potrafią na powrót normalnie funkcjonować i tworzyć szczęśliwy związek.

System przywiązania

Dla osób, które funkcjonują w lękowym stylu przywiązania niezwykle ważne jest poznanie, w jaki sposób ten system działa. Wiele takich ludzi żyje w chronicznym pobudzeniu, nie zdając sobie z tego w ogóle sprawy. Gdy funkcjonują w toksycznym związku znajdują się w ciągłej strefie zagrożenia. Ten stan przerywany jest jedynie krótkimi chwilami wytchnienia i bezpieczeństwa. Jak działa taki związek, obrazuje schemat przedstawiony poniżej:

A. Levine, R. Heller, Partnerstwo bliskości. Jak teoria więzi pomoże Ci stworzyć szczęśliwy związek, Wydawnictwo JK, Łódź 2020, przekład Grażyna Chamielec, s. 104.

Osoby pozostające w ciągłej strefie zagrożenia można nazwać oszalałymi z miłości. Jeśli ich lęki nie zostaną natychmiastowo załagodzone, system przywiązania bierze górę, a następnie uaktywniają się tzw. zachowania protestacyjne:

– Przesadne próby nawiązania kontaktu – nadmierne pisanie lub dzwonienie,

– Wycofywanie się – odwracanie się plecami od partnera, nierozmawiania z nim, ignorowanie go,

– Prowadzenie wyliczanki – zwracanie uwagi na to, ile czasu zajęło partnerowi np. odpisanie na wiadomość i czekanie tyle samo z odpowiedzią; czekanie, aż on pierwszy wyciągnie rękę na zgodę i udawanie braku zainteresowania, dopóki tego nie zrobi,

– Wrogie zachowania – przewracanie oczami podczas rozmowy, wychodzenie z pokoju, gdy partner nie skończył jeszcze do nas mówić,

– Grożenie odejściem,

– Manipulacja – udawanie, że jest się zajętym i mówienie, że ma się inne plany, gdy tak nie jest,

– Próby wywołania zazdrości – umawianie się na wyjście z byłą osobą partnerską, opowiadanie o kimś, kto Cię dzisiaj podrywał itd.

Podsumowując, są to zachowania, które mają na celu zwrócenie na siebie uwagi. Mogą się one manifestować na wiele sposobów, jeśli tylko są w stanie poruszyć drugą osobę i sprawić, żeby zauważyła twoje wołanie o uwagę. Oczywiście wszystko to może sprawić, że związek ucierpi na tego typu zachowaniach, a nie zyska. Dlatego tak ważne jest nauczenie się rozpoznawania swojego stylu przywiązania.

Unikający styl przywiązania

Samowystarczalni samotnicy?

Ludzi o tym stylu przywiązania można porównać do samotnych wędrowców, którzy utrzymują dystans nawet, gdy kogoś kochają. Niestety oznacza to również, że są mniej szczęśliwe i ze swoich związków czerpią mniej satysfakcji. Jednak nie musi tak być, nawet jeśli bliskość z innymi nie jest dla takich ludzi czymś naturalnym, to można się jej nauczyć.

U osób unikających można zauważyć skłonności do negatywnego postrzegania swoich osób partnerskich, jako tych ludzi, którzy posiadają przesadną potrzebę bycia blisko. Jednocześnie unikający sami ignorują własne potrzeby i wydają się pogardzać innymi, co mimo wszystko nie jest prawdą, ponieważ tak samo, jak inni boją się rozstania i samotności. Jednym słowem, osoby unikające nie są aż tak niezależne, jakby mogło się wydawać, jedynie ich postawa obronna sprawia, że wydają się niezależni i wolni.

Miłość na dystans

Każda osoba unikająca wykształca w sobie mechanizmy, które tłumią związane z przywiązaniem potrzeby.

Gdy zwiążą się z osobą o bezpiecznym stylu, związek staje się dla nich wyzwaniem, ponieważ bezpieczni akceptują partnerów ze wszystkimi ich wadami i wierzą, że ludzie unikający są po prostu szczególni i wyjątkowi. Jeśli faktycznie reprezentujesz unikający styl przywiązania, to zawsze zachowujesz pewien rodzaj umysłowego dystansu i zabezpieczasz wszystkie drogi ucieczki.

Strategie dezaktywacyjne

Są to wszystkie myśli i zachowania, które mają na celu stłumienie poczucia bliskości.

Wyciszają one system przywiązania, biologiczny mechanizm, który jest odpowiedzialny za szukanie bliskości z drugą osobą.

Przykłady strategii dezaktywacyjnych:

– Myślenie lub mówienie, że nie jest się gotowym na to, by się zaangażować, jednocześnie tkwiąc w związku całe lata,

– Skupianie się na małych niedoskonałościach osoby partnerskiej (w jaki sposób się ubiera, je, mówi itd.) i pozwalanie na to, by te rzeczy przysłoniły uczucia do niej,

– Wspominanie byłych osób partnerskich,

– Flirtowanie z innymi,

– Nie komunikowanie takich słów jak kocham cię, przy jednoczesnym pokazywaniu, że jednak coś się czuje do tej osoby,

– Odsuwanie się, gdy wszystko się dobrze układa,

– Tworzenie relacji, które nie mają przyszłości (np. z osobą, która jest w związku małżeńskim),

– Mentalne wyłączanie się, gdy osoba partnerska mówi,

– Podtrzymywanie wątpliwości, aby utrzymać poczucie niezależności,

– Unikanie fizycznej bliskości (niechęć do spania w jednym łóżku, niechęć do seksu, przytulania).

Te niewielkie codzienne strategie dezaktywacyjne, z których nieświadomie korzystają osoby unikające, upewniają je, że osoba, którą kochają nie ograniczy ich autonomii. Jednak to wszystko stoi na drodze do ich szczęścia i bardzo ważne jest uświadomienie sobie tego odpowiednio szybko.

Jak przestać odsuwać od siebie miłość?

Styl unikający niewiele ma wspólnego z niezależnością. Jest to ciągła walka, której celem jest nieustanne tłumienie systemu przywiązania. Problem polega na tym, że osoby o tym stylu, zakładają, że powody, przez które nie są szczęśliwe w związkach, nie leżą w nich samych, a odpowiedzialne są za to zewnętrzne okoliczności.

Jeśli widzisz, że możesz być osobą unikająca i chcesz to zmienić, musisz podjąć pewien wysiłek. Oto 8 sposobów, które mogą Ci w tym pomóc:

1. Musisz nauczyć się rozpoznawać strategie dezaktywacyjne. Przede wszystkim nie działaj impulsywnie i nie wycofuj się ze związku, gdy tylko zaczynasz się do kogoś zbliżać. Gdy zaczynasz zwracać uwagę na drobne niedoskonałości u drugiej osoby, zastanów się, czy przypadkiem nie został aktywowany sposób na stłumienie rodzącego się przywiązania.

2. Skup się na wzajemnym wsparciu, a nie podkreślaniu samodzielności.

Paradoksalnie im bliżej będziesz z osobą partnerską, tym więcej samodzielności możesz zyskać w związku, ponieważ Twoja osoba partnerska przestanie mieć wrażenie, że musi się bardzo starać, by do ciebie dotrzeć.

3. Poszukaj osoby partnerskiej o bezpiecznym stylu przywiązania.

Tacy partnerzy sprawiają, że osoby o unikającym stylu przywiązania same stają się bardziej bezpieczne. Lękowx towarzyszxx natomiast będzie wzmacniał w Tobie unikające skłonności, co w konsekwencji może doprowadzić do powstania błędnego koła. (Więcej o związku lękowo-unikającym w artykule W pułapce związku o stylu lękowo-unikającym).

4. Pamiętaj, że masz skłonność do niewłaściwego interpretowania zachowań.

Zaobserwuj u siebie negatywne skłonności, które każą Ci postrzegać osobę partnerską w negatywnym świetle i postaraj się zmienić ten schemat. Zakładamy, że żyjesz z osobą, która Cię kocha, a twoje dobro leży jej na sercu.

5. Zrób listę rzeczy, za które jesteś wdzięcznx w związku.

W nawiązaniu do poprzedniego punktu, zrób listę rzeczy, którą cenisz u swojej osoby partnerskiej. Pamiętaj, że masz skłonności do negatywnego myślenia o drugiej osobie (co dla Twojego stylu przywiązania jest całkowicie naturalne), dlatego taka lista pomoże Ci skupić się na pozytywach. Nie jest to łatwe, ale trening czyni mistrza, w końcu chodzi też o twoje dobro i Twój własny komfort.

6. Zapomnij o mitycznym byłym/byłej.

Nie idealizuj swoich ex, ponieważ nie są już dla ciebie realną opcją. Przypomnij sobie krytyczne podejście do minionego związku i ówczesną niechęć do zaangażowania się. W ten sposób wspomnienia przestaną być wykorzystywane jako strategia dezaktywacyjna, co umożliwi Ci skupienie się na obecnym partnerze.

7. Ten jedyny/jedyna nie istnieje.

Spotkanie bratniej duszy, to proces, w którym uczestniczą dwie osoby. Nie spodziewaj się, że poznasz kogoś, kto spełni wszystkie wymagania z twojej długiej listy. Taka osoba nie istnieje. Musisz nauczyć się dopuszczać do siebie ludzi, by mogli Cię poznać i dzięki temu tworzyli z tobą harmonijny związek.

8. Korzystaj ze strategii rozpraszania.

Łatwiej Ci zbliżyć się do kogoś, gdy coś rozprasza twoją uwagę. Oznacza to, że warto skupić się na takich rzeczach, jak wspólna wycieczka czy przygotowanie posiłku. Brzmi prozaicznie, jednak takie proste czynności pomogą Ci wzmocnić więź z ukochaną osobą.

Co jest źródłem różnych stylów przywiązania?

Początkowo sądzono, że za wszystko są odpowiedzialni nasi opiekunowie. Ta hipoteza zakładała, że jeśli twoi rodzice byli współczujący i dostępni emocjonalnie, będziesz reprezentować styl bezpieczny; jeśli traktowali Cię z ambiwalencją, wówczas mógł rozwinąć się u ciebie styl lękowy; natomiast jeśli zachowywali dystans i nie reagowali na twoje potrzeby, wówczas wytwarzał się styl unikający.

Po części jest to prawdą, jednak rodzice nie ponoszą całkowitej odpowiedzialności za nasze style przywiązania. Średnio 70–75% dorosłych na różnych etapach swojego życia pozostaje w tej samej kategorii pod względem swojego stylu przywiązania. Pozostałe 20–30% natomiast zmienia go w ciągu swojego życia. Odpowiedzialne są za to różne romantyczne doświadczenia, które są w stanie wywrócić nasze życie do góry nogami. Zmiana może dokonać się w różnych kierunkach – z osoby o bezpiecznym stylu przywiązania, można zostać osobą lękową lub odwrotnie. Wszystko zależy od naszych życiowych doświadczeń.

Stealthing dzieje się, kiedy osoba uczestnicząca w stosunku seksualnym ściąga prezerwatywę bez konsensualnej zgody partnera. Taka sytuacja jest potencjalnie obejmowana definicją gwałtu. Dlaczego? Zgoda na jeden…

Czas czytania: 5 min

Dowiedz się więcej