Chorobliwa zazdrość

W każdej nawet najbardziej zdrowej relacji partnerskiej, rodzinnej i przyjacielskiej może pojawiać się zaborczość, która jednak przy częstym występowaniu staje się poważnym problemem. Chorobliwa zazdrość ze strony bliskich prowadzi bowiem do ograniczenia Twojej wolności, a w skrajnych sytuacjach także do innych patologicznych zachowań, w tym przemocy fizycznej. Obsesyjne kontrolowanie drugiej osoby, ograniczanie jej życia towarzyskiego i kręgu przyjaciół oznaczają toksyczny związek, który w większości przypadków najlepiej jest zakończyć.

Nawet jeśli masz w sobie duże pokłady asertywności, patologiczna zazdrość w związku nigdy nie będzie zjawiskiem neutralnym. Możesz nie zgadzać się na ograniczenia swojej autonomii i obsesyjną kontrolę codziennego życia ze strony bliskiej osoby, jednak nie rozwiąże to problemu. Chorobliwa zaborczość jest zachowaniem toksycznym, wpływającym negatywnie na obie strony, dlatego warto umieć ją prawidłowo rozpoznać i wiedzieć, kiedy zdecydować się na zerwanie relacji dla zachowania własnego zdrowia psychicznego.

Przykłady patologicznej zazdrości

Idziesz na piwo ze znajomymi i praktycznie nieustannie dzwoni Twój telefon. To osoba partnerska chce wiedzieć, gdzie jesteś i co robisz, chociaż doskonale wie, że jesteś ze znajomymi. Kolejnych telefonów już nie odbierasz. Na koniec spotkania masz kilkanaście nieodebranych połączeń i wiadomości.
Jak zwykle rozmawiasz i żartujesz z koleżanką z klasy na przerwie. Potem bliska osoba wypytuje, kto to był, o czym rozmawialiście i dlaczego w ogóle się do niej odzywasz.
Jesteście umówieni po szkole, ale kiedy już się spotkaliście, osobie partnerskiej po prostu odbiło. Zaczęła wypytywać, czemu masz na sobie takie seksowne ubranie. Twierdzenie, że przecież macie iść razem na imprezę i dlatego tak wyglądasz, nic nie dało!
Zazdrość to złożona emocja, na którą często składa się poczucie zagrożenia dla relacji, obawa przed utratą, gniew, smutek czy niepewność. U każdej osoby i w każdej sytuacji może mieć nieco inne zabarwienie – niestety czasem chorobliwe i obsesyjne, wręcz patologiczne. W zdrowym związku pojawia się od czasu do czasu, kiedy odnosimy wrażenie, że bliska osoba jest chyba nieco za mocno przywiązana do kogoś innego – na przykład do znajomej/znajomego z zajęć sportowych czy pracy. Kiedy zauważamy, że osoba partnerska zbyt dobrze dogaduje się z kimś innym, wymienia uśmiechy – zazdrość kłuje. I to dobrze, bo oznacza, że relacja jest dla nas ważna, a co za tym idzie, postaramy się, żeby druga strona była nadal zainteresowana. Jednak jak rozpoznać, czy związek nie ma charakteru toksycznego?

Kropla za dużo – kiedy zazdrość staje się toksyczna?

Same emocje są zjawiskiem neutralnym, istotne jest jednak, jak sobie z nimi radzimy, w tym wypadku – co robimy w reakcji na odczuwaną przez nas zazdrość. To bardzo indywidualna sprawa, w którym momencie granice zostają przekroczone i pojawią się emocje toksyczne o charakterze patologicznym. Dla jednej osoby stałe udostępnianie lokalizacji na telefonie to normalna sprawa, a dla drugiej już przesada. Są jednak zachowania chorobliwe i obsesyjne, które zdecydowanie powinny zapalić czerwoną lampkę.

Przejawy chorobliwej zazdrości

Próby kontrolowania bliskiej osoby w toksycznej, chorobliwej zazdrości:

• wypytywanie, gdzie i z kim przebywa, co robi,
• sprawdzanie telefonu,
• wypytywanie wspólnych znajomych o to, co mówi, co i z kim robi druga osoba,
• ograniczanie kontaktu ze znajomymi i/lub rodziną.
• Chęć bezustannego utrzymywania kontaktu w obsesyjnej zazdrości:
• zbyt częste dzwonienie i pisanie, oczekiwanie szybkiej odpowiedzi,
• chodzenie wszędzie razem i spędzanie wspólnie całego czasu wolnego,
• wyrzuty lub kłótnia w reakcji na nieodebranie telefonu albo zbyt długi (według osoby zazdrosnej, nie obiektywnie) brak odpowiedzi na wiadomość.

Oznaki patologicznej, chorobliwej zazdrości to też podejrzliwość wobec ładnego ubioru, makijażu, zwłaszcza kiedy wybierasz się gdzieś bez osoby partnerskiej; czasem nawet oskarżenia i awantury: „Czemu tak się ubierasz?”, „Z kim się widzisz?”.
Oskarżenia o zdradę i wzbudzanie wyrzutów sumienia lub reagowanie gniewem, kiedy z kimś rozmawiasz lub piszesz albo po prostu zajmujesz się swoimi sprawami. „Nie jestem dla ciebie ważna”, „Nie kochasz mnie”, „Ono jest dla ciebie ważniejsze niż ja”. Czasem to wszystko dzieje się w gronie znajomych czy rodziny.
Krytykowanie, wyśmiewanie wyglądu, uwagi mające przekonać cię, że nikt inny Cię nie zechce.
Próby zastraszenia, agresja, bicie to skrajne objawy obsesyjnej, chorobliwej zazdrości.

Chorobliwa zazdrość w związku – co robić?

Jeśli jesteś obiektem chorobliwej zazdrości mającej charakter patologiczny, Twoje granice często są naruszane. To może skutkować złym samopoczuciem, utratą pewności siebie, utratą zaufania do osoby partnerskiej/przyjacielskiej. Możesz też być często rozdrażnionx, zdenerwowanx. Bycie pod nieustanną kontrolą i ostrzałem oskarżeń rani i może sprawić, że trudno Ci będzie komukolwiek po tym wszystkim zaufać. Tak naprawdę z samą obsesyjną i toksyczną zazdrością niewiele możesz zrobić. Tylko nadmiernie zazdrosna osoba może zrobić coś, żeby zacząć kontrolować swoje zachowania. Czasem konieczna może okazać się praca z psychologiem/lożką czy psychoterapeutą/tką. Ty natomiast możesz chronić swoje granice i nie pozwalać na kontrolowanie różnych aspektów Twojego życia.

3 zasady radzenia sobie z patologiczną zazdrością

Po pierwsze: szczerze porozmawiaj. Wytłumacz, że takie patologiczne, obsesyjne zachowania i oskarżenia są dla Ciebie bolesne.
Po drugie: postaw granice. Zmień hasła do poczty i portali społecznościowych, jeśli zazdrosna osoba już je zna. Masz prawo do prywatności, spotkań i rozmów ze znajomymi. Kiedy idziesz gdzieś ze znajomymi, jesteś w szkole, na zajęciach lub w pracy, nie musisz być ciągle pod telefonem ani natychmiast odpisywać na wiadomości.
Po trzecie: jeśli bliska osoba zachowuje się agresywnie, masz poczucie zagrożenia, czas zakończyć tę relację. Pamiętaj, że nie wolno usprawiedliwiać agresji. Jeśli Cię zastraszano, powiedz o tej toksycznej sytuacji zaufanej osobie: przyjaciółce, rodzicowi, wychowawcy.
W chorobliwej zazdrości może się zdarzyć, że doświadczysz nękania lub stalkingu. Bezustanne telefony, obserwowanie cię, niechciane zaczepki, również online, rozpowszechnianie plotek na Twój temat. Pamiętaj, że takie zachowania można i trzeba zgłaszać. Możesz zablokować osobę, która Cię nęka. Jeśli to nie zakończy toksycznych, patologicznych zachowań, warto zgłosić wszystko odpowiednim osobom: rodzicom, zaufanemu nauczycielowi, policji. Nękanie to czyn karalny, a szukanie pomocy w takiej sytuacji to żaden wstyd.

„Mam obsesję na Twoim punkcie” – zazdrość obsesyjna, zazdrość urojeniowa

Skrajna, patologiczna zazdrość czasem wynika z niewłaściwego funkcjonowania mózgu. Czasem jest to spowodowane nadużywaniem alkoholu lub używaniem narkotyków. Osoby obsesyjnie, toksycznie zazdrosne są nawiedzane przez natrętne myśli o zdradzie osoby partnerskiej lub przyjacielskiej, nawet jeśli mają świadomość, że to nie miało miejsca. Zaczynają sprawdzać i kontrolować bliskich, żeby jakoś uspokoić natrętne myśli.
Ktoś cierpiący na chorobliwą zazdrość urojeniową ma przeświadczenie, że został zdradzony i doszukuje się na to dowodów.
Nie zamieszczamy tych informacji tutaj po to, żeby Cię zachęcić do usprawiedliwiania bliskiej osoby, lub jej diagnozowania – tego nigdy nie rób! Chodzi nam o uświadomienie ci, że nie jesteś w stanie nic poradzić na skrajnie przejawiającą się obsesyjną, toksyczną zazdrość. Czasem wymaga to rozmowy z psychologiem/lożką albo psychoterapii, czasem brania odpowiednich leków. Kiedy masz do czynienia z osobą chorobliwie albo patologicznie zazdrosną, musisz zatroszczyć się przede wszystkim o własne zdrowie i bezpieczeństwo.

Toksyczna zazdrość w relacji przyjacielskiej

Silna, toksyczna zaborczość kojarzy się głównie ze związkami romantycznymi. Warto pamiętać jednak, że chorobliwa zazdrość jest obecna również w relacjach przyjacielskich. Mechanizmy jej powstawania są podobne: osoba zaborcza jest obsesyjnie zazdrosna o kolegów/koleżanki z pracy lub szkoły, często nie mając ku temu żadnego powodu, i próbuje kontrolować obiekt swojej przyjaźni wszystkimi dostępnymi metodami. Takie patologiczne zachowania mogą eskalować i z czasem prowadzić do przemocy fizycznej, dlatego trzeba je jasno rozpoznawać i właściwie reagować.

Przyczyny zjawiska chorobliwej zazdrości

Powodem występowania zachowań patologicznych niezwykle rzadko jest postępowanie osób poszkodowanych. Oczywiście w przypadku zdrady bliscy mają prawo być zaborczy, jednak w relacji toksycznej mamy do czynienia z zupełnie innymi przyczynami. Obsesyjna zazdrość ma bardzo często źródło w przeszłości ludzi, którzy ją stosują. Może ona wynikać z nieprawidłowości mających miejsce w relacji z rodzicami, przyjaciółmi, albo z poprzednimi partnerami. Jednak takie problemy należy przepracować, najlepiej z doświadczonym psychoterapeutą i nie mogą one być wytłumaczeniem dla nadużyć w stosunku do niezawinionych.
U ludzi zmagających się z niską samooceną, którzy dodatkowo mają za sobą trudne dzieciństwo, toksyczna zazdrość często się pojawia. W ich przypadku potrzeba obsesyjnej kontroli osoby partnerskiej lub przyjacielskiej, jest spowodowana silnym lękiem przed zerwaniem więzi. Na początku obiekt takich patologicznych zachowań może nie dostrzegać ich chorobliwej formy, ponieważ odbiera to jako wyraz silnej troski. Jednak w przypadku próby odzyskania przynajmniej częściowej autonomii spotyka się przeważnie ze stanowczym oporem i nasileniem zaborczości.

Patologiczna zazdrość – konsekwencje

Trwanie w trudnej, toksycznej relacji z drugim człowiekiem przeważnie prowadzi do przykrych konsekwencji, których natężenie jest uzależnione od osobowości poszkodowanych i sprawców oraz stopnia i rodzaju wzajemnej zależności. Chorobliwa zazdrość odbija się na jakości relacji, prowadząc do jej degradacji, jak również na zdrowiu psychicznym i stanie emocjonalnym strony pokrzywdzonej. Patologiczna zaborczość nierzadko nasila się z czasem, skutkując obsesyjnym kontrolowaniem każdego aspektu życia jej obiektu, a w skrajnych sytuacjach prowadzi również do przemocy fizycznej.
Negatywnych konsekwencji toksycznej zazdrości trudno uniknąć, jeśli osoba wykazująca patologiczne zachowania ich nie zaniecha. Chorobliwa zaborczość przeważnie powoduje:

• zły stan emocjonalny zarówno u osoby obsesyjnie zazdrosnej, jak i obiektu tych uczuć,
• nasilenie kłótni i konfliktów związanych z walką o własną autonomię ze strony pokrzywdzonych,
• utratę wzajemnego zaufania, co uniemożliwia zdrową, partnerską/przyjacielską relację,
• izolację społeczną obiektu chorobliwej zazdrości i utratę kontaktu z najbliższymi.

Niestety obsesyjna zaborczość często nie kończy się wraz z zerwaniem relacji. Niektóre osoby patologicznie zazdrosne mogą posunąć się do stalkingu i nadmiernych prób nawiązania ponownego kontaktu bez zgody drugiej strony.

Obsesyjna zazdrość – zespół Otella

Przyczyną występowania chorobliwej, obsesyjnej zazdrości bywa niekiedy nadużywanie alkoholu. Wówczas mamy do czynienia z jednostką chorobową znana jako zespół Otella, która objawia się szeregiem patologicznych zachowań ze strony alkoholika w stosunku do ukochanej osoby. Ta należąca do grupy psychoz urojeniowych przypadłość występuje przeważnie głównie w stanie upojenia alkoholowego, jednak może się też pojawiać na drugi dzień po libacji, kiedy organizm chorych jest obciążany, a kondycja emocjonalna zachwiana.
Szekspirowski Otello zamordował swoją ukochaną Desdemonę powodowany toksyczną, chorobliwą zazdrością. W jego przypadku przyczyną obsesyjnej zaborczości były intrygi ze strony nieżyczliwych mu ludzi, natomiast u osób dotkniętych zespołem chorobowym jego imienia są nią urojenia związane z alkoholizmem. Objawy tej przypadłości są podobne, jak u patologicznie zazdrosnych ludzi, którzy nie nadużywają alkoholu. Jednak mamy tutaj znacznie częściej do czynienia z przemocą fizyczną, której sprzyja upojenie napojami wysokoprocentowymi. Po uzyskaniu diagnozy przeważnie zalecana jest farmakoterapia z użyciem leków przeciwpsychotycznych.