Manipulacja – jak ją rozpoznać?

W relacji romantycznej i przyjacielskiej/rodzinnej często dochodzi do różnego rodzaju konfliktów, które obie strony rozwiązują najwygodniejszymi dla siebie metodami. W takich sytuacjach poważny problem często stanowi manipulacja, do której dochodzi w związku regularnie, kiedy jedna ze stron chce wywrzeć wpływ na drugą, stosując w tym celu nieetyczne techniki. Jak rozpoznać, czy osoba bliska wykazuje takie toksyczne zachowania? W jakim momencie należy zastanowić się nad zakończeniem takiej znajomości?

Długie trwanie w związku z osobą manipulującą jest niekorzystne nie tylko dla jakości samej relacji, ale też przede wszystkim dla tych, którzy doświadczają takich nadużyć. Powszechnie stosowane techniki manipulacji niekiedy trudno jest jasno określić, jako zachowania toksyczne, zwłaszcza jeśli pochodzą ze strony obiektu uczuć. Warto jednak wiedzieć, jak je rozpoznać, ponieważ ich częste występowanie prowadzi do zaburzenia równowagi w partnerstwie lub przyjaźni, a pośrednio także do innych, przemocowych zachowań.

Przykłady manipulacji w związku

Jesteś zła i rozczarowana, że osoba w związku z Tobą ciągle pisze z kimś i scrolluje Instagram, kiedy jesteście razem. Prosisz, aby przestała to robić, mówisz, jak się z tym czujesz. Nagle osoba partnerska wybucha złością. Twierdzi, że się narzucasz i próbujesz ją kontrolować. Zapominasz, od czego się zaczęło i próbujesz się bronić.
Niemal każdy raz na jakiś czas stosuje jakieś techniki manipulacji. Czasem świadomie, innym razem nie. Często nie wiemy nawet, że jakieś zachowanie jest takim nadużyciem – zarówno osoba manipulowana, jak i manipulująca miewa ten problem.
Niestety, są też ludzie, którzy manipulują bezustannie. Kiedy jesteś z kimś takim blisko, w codziennym kontakcie możesz mierzyć się z nieuczciwymi próbami wywarcia na ciebie wpływu. Poniżej dowiesz się, jak rozpoznać manipulację w związku, jakie mogą być jej konsekwencje i jak można się bronić.

Jak rozpoznać manipulację?

Ważnym sygnałem, czy ktoś stosuje technikę manipulacji w związku lub relacji partnerskiej/rodzinnej, są Twoje odczucia i emocje. Nie lekceważ ich!
Zastanawiasz się, jak to rozpoznać? Jeśli:

• Czujesz zdezorientowanie,
• Niejednokrotnie robisz coś dla kogoś, nie do końca chcąc to zrobić,
• Masz poczucie winy i trudno Ci określić, z jakiego dokładnie powodu,
• Masz wątpliwości co do swoich odczuć w związku albo pamięci, często myślisz „może mi się wydawało”, „może już wariuję”,
• Rezygnujesz z tego, co lubisz i co Cię interesuje. Może nawet nie wiesz już, jak chcesz spędzać czas wolny – najczęściej robicie to, co pasuje drugiej osobie, dostosowujesz się, aby uniknąć konfliktów,
• Unikasz pewnych rzeczy czy zachowań na wszelki wypadek, żeby nie doprowadziły do tarć czy konfliktów, często odruchowo i nieświadomie…

…to bardzo prawdopodobne, że jesteś w związku z kimś, kto tobą manipuluje. To prowadzi do utrwalenia i wzmocnienia wymienionych wyżej problemów. To wszystko z kolei może prowadzić do takich konsekwencji, jak utrata poczucia własnej wartości, apatia czy nawet stany lękowe albo depresja. Uporczywe stosowanie technik manipulacji w stosunku do drugiego człowieka to przemoc psychiczna.

Jakie techniki manipulacji są stosowane w związkach?

Twoja osoba partnerska ma za jakiś czas wesele w rodzinie. Nie chcesz iść, poza tym pracujesz w weekendy i jeśli pójdziesz na wesele, to zwyczajnie stracisz pieniądze. Przecież często wychodzicie razem, odwiedzaliście niedawno jej rodzinę. Ona mówi, że przez Ciebie będzie się źle czuła, no i jak będzie wyglądać przed rodziną? Dlaczego chcesz zostawić ją samą w takim momencie? Nie kochasz jej już?

Istnieją różne techniki manipulacji w związkach, które mają Cię skłonić do takiego zachowania, jakiego oczekuje osoba manipulująca:

Sposoby obrony przed manipulacją

Chcesz iść do klubu z koleżankami, ale wahasz się. Ostatnio kiedy miało to miejsce, skończyło się pretensjami od osoby partnerskiej i sugestiami, że ją zdradzasz. Mocno Cię to zabolało, bo nie umiesz sobie wyobrazić bycia z kimś innym, a ona rzuca takie oskarżenia bez powodu. Nie chcesz drugi raz być w takiej sytuacji.
Najlepszą obroną przed manipulacją w związku jest asertywność i umiejętność nieulegania emocjom.
Poniższe techniki mogą być pomocne również w relacji przyjacielskiej i rodzinnej:

• Wyznaczaj swoje granice i konsekwentnie się ich trzymaj,
• Trzymaj się głównego tematu rozmowy: jeśli poruszasz temat zmywania naczyń, nie pozwalaj się wciągnąć w dyskusję o tym, że „ty nigdy nie sprzątasz łazienki”,
• Daj sobie czas przy podejmowaniu decyzji – masz prawo się zastanowić, zanim się na coś zgodzisz. Powiedz po prostu „Pomyślę o tym”, „Za godzinę/jutro dam Ci znać”,
• Staraj się nieco hamować swoje emocje: wiadomo, że można się wkurzyć, kiedy ktoś niesłusznie Cię o coś oskarża lub zupełnie przeinacza to, co robisz albo mówisz. Takie jest właśnie cel manipulacji: masz się dać porwać emocjom, zacząć bronić lub złościć, a potem to będzie użyte jako argument przeciwko tobie,
• Koryguj kłamstwa i przeinaczenia na zasadzie zdartej płyty – bez złości, w asertywny sposób.
• Pamiętaj, że masz prawo odmawiać.

Nie warto liczyć na to, że taka osoba stosująca manipulację w związku się zmieni i nagle zacznie traktować Cię lepiej. Asertywne podejście może być trudne, ale daje efekty. Jeśli jej zachowanie już zdążyło źle wpłynąć na Twoją pewność siebie i samopoczucie, poszukaj pomocy. Ważne w takiej sytuacji jest, żeby porozmawiać z kimś zaufanym: przyjaciel, może ktoś z rodziny. Jeśli obawiasz się ich reakcji albo spodziewasz się, że nie dostaniesz wsparcia, zadzwoń na telefon zaufania. Porozmawiaj z psychologiem/lożką lub psychoterapeutą/tką, szczególnie jeśli masz niskie poczucie własnej wartości. Zaufaj sobie i zadbaj o siebie.

Popularne techniki manipulacji w związkach

Ludzie wykorzystujący w codziennym życiu techniki manipulacji często nauczyły się ich stosowania jeszcze w okresie dzieciństwa lub jako nastolatki. Wówczas były one dla nich narzędziem do zwrócenia uwagi rodziców lub rówieśników. Z czasem takim model zachowań może stać się dominujący w relacjach w dorosłym życiu, zwłaszcza tych romantycznych, ale też służbowych. Osoby manipulujące (niekiedy nie do końca świadomie), korzystają z następujących nieetycznych metod, aby osiągnąć określony cel w związku:

• dezinformacja i kłamstwo – celowe wprowadzanie w błąd drugiej strony, zatajanie istotnych faktów,
• gra emocjonalna – wywoływanie poczucia winy, nadużywanie dobrych intencji osoby partnerskiej,
• izolacja i kontrola – utrudnianie drugiej połówce relacji z przyjaciółmi w celu osłabienia wsparcia społecznego,
• stawianie się w roli ofiary – odwrócenie ról w związku, aby otrzymać wsparcie i sympatię,
• przemoc emocjonalna – technika manipulacji polegająca na groźbach fizycznych.

Techniki manipulacji – gaslighting

W relacji z człowiekiem manipulującym możesz paść ofiarą galightingu, będącym techniką manipulacji, którą niekiedy bardzo trudno jest rozpoznać. Zwłaszcza jeśli stosowana jest w stosunku do osoby zmagającej się z różnego rodzaju zaburzeniami psychicznymi, czy po prostu neuroatypowej. Wówczas lęki i wyzwania, z którymi zmaga się ona na co dzień, są wykorzystywane do osiągnięcia przewagi w trakcie kłótni czy podejmowania ważnej decyzji dotyczących wspólnych planów.
Gaslighting to technika manipulacji stosowana w celu kontroli i podważania rzeczywistości oraz uczuć drugiej osoby w związku. Jest to metoda szkodliwa i często destrukcyjna, ponieważ może prowadzić do problemów emocjonalnych i psychologicznych u osoby jej doświadczającej. Korzystając z takich sposobów wywierania nacisku człowiek manipulujący, zmyśla lub neguje wydarzenia, kwestionując zdrowy rozsądek drugiej strony, aby ją zdezorientować i zasiać niepewność co do własnej pamięci zdarzeń i wywołać poczucie winy.

Manipulacja w związku – love bombing

Kolejną taktyką często wykorzystywaną przez osoby manipulujące jest love bombing, czyli bombardowanie miłością. Ta technika manipulacji przeważnie występuje na początku związku i ma na celu uzyskanie kontroli i zaufania drugiej strony. Wywołuje ona pozytywny odzew, dlatego często trudno ją rozpoznać. Osoba ją stosująca okazuje swoje uczucia w sposób przesadny i bardzo intensywny, np. nieustannie prawiąc komplementy, wyznając silne uczucie krótko po nawiązaniu relacji.
Powszechnym zachowaniem w tej technice manipulacji jest także okazywanie intensywnej uwagi i silne zaangażowanie w związek. Love bomber chce spędzać z osobą bliską każdą wolną chwilę, wymyślając szereg niecodziennych i nierzadko kosztownych aktywności. Obsypuje prezentami, często zaprasza na spotkania i chce być w stałym kontakcie, dzwoniąc, i pisząc wiadomości. Wywiera nacisk na szybkie zacieśnienie relacji, planowanie wspólnych wakacji, czemu nierzadko towarzyszy też odsuwanie obiektu uczuć od jego kręgu towarzyskiego.

Ciche dni w związku – technika manipulacji

Po intensywnej kłótni, obciążającej emocjonalnie obie strony, zapewnienie sobie przestrzeni i samotności na uporządkowanie myśli jest czymś powszechnym i normalnym. Problem pojawia się w momencie, kiedy szukając ponownie kontaktu z osobą bliską, otrzymujesz w zamian tzw. silent treatment, czyli karanie ciszą. Tę technikę manipulacji, znaną także jako ciche dni jest łatwo rozpoznać, jednak trudniej wyeliminować ze wzajemnej relacji romantycznej, przyjacielskiej i rodzinnej, spotykając się z milczeniem w momencie, gdy chcesz rozwiązać spór w sposób pokojowy.
Osoby stosujące techniki manipulacji w związku wykorzystują silent treatment nie tylko po intensywnej kłótni, ale też jako metodę rozwiązania codziennych sporów. Stawia to drugą stronę na przegranej pozycji, ponieważ często godzi się postąpić wbrew sobie, aby tylko znów nawiązać kontakt werbalny i emocjonalny.

Manipulacja w związku – jak jej uniknąć?

Pojedyncze epizody manipulacji w związku nie muszą być podstawą do jego zakończenia. W końcu żyjąc w społeczeństwie, każda osoba może niekiedy stosować tego rodzaju taktyki, nawet bezwiednie, ponieważ mogła się ich nauczyć w okresie rozwoju emocjonalnego – używali ich bowiem rodzice, nauczyciele czy rówieśnicy. Jeśli jednak do tego rodzaju nadużyć dochodzi regularnie, trzeba wdrożyć metody naprawcze, a jeśli nie będą one wystarczające, zakończyć toksyczną relację. Wiedząc już, jak rozpoznać techniki osób manipulujących, możesz się przed nimi bronić poprzez:

• określenie nieprzekraczalnych granic – ustalenie jasnych zasad wzajemnej relacji,
• szczerą i otwartą komunikację – dziel się swoimi uczuciami, obawami oraz potrzebami,
• nie bój się zwracać o pomocy –  zgłoś się do psychologa lub terapeuty, aby lepiej zrozumieć swoją sytuację.

Jeśli mimo usilnych starań z Twojej strony o wyeliminowanie toksycznych technik manipulacji w związku nadal są one stosowane, warto zastanowić się nad zerwaniem relacji. Troska o własne zdrowie psychiczne i emocjonalne powinna być dla Ciebie priorytetem.